بىتردید عصر امام مهدى(ع) عصر حاکمیت نور دانش و بینش و از درخشانترین و زیباترین اعصار روى کره زمین از آغاز آفرینش جهان و انسان خواهد بود. آنچه در این نوشتار تقدیم خوانندگان عزیز مىشود برخى از ابعاد زندگى و شکوفایى و درخشندگى آن عصر است که با تلخیص از نظر گرامىتان مىگذرد.
در عصر درخشان امام مهدى(ع) حیات فرهنگى به گونه اى شکوفا و بارور مىگردد و دانش و فرهنگ و معنویت بویژه علوم دینى و احکام و مقررات و معارف انسان ساز اسلام در سراسر گیتى بسط و گسترش مىیابد و چرخ هاى فرهنگ و آگاهى و شناخت با سرعت وصف ناپذیرى به حرکت مىافتد. کتابهاى مربوط به شرح حال راویان احادیث که به کتابهاى رجالى مشهورند و نیز شرح حال و بیوگرافى آنان و تقسیمبندى روایات به صحیح و ضعیف که بیشتر به حدس و گمان تکیه دارد و در عصر غیبت و به خاطر نرسیدن دست مردم به امام معصوم مورد استفاده قرار مىگیرد به پایان مىرسد؛ زیرا در عصر ظهور مردم به مقررات و احکام قطعى دست مىیابند و از اینها بىنیاز مىگردند. همچنین بیشتر تفاسیر از اعتبار ساقط مىشود و تنها تفاسیر برخاسته از روایات رسیده از پیامبر و اهل بیت باقى مىماند. همینگونه قرائتهاى مختلف از قرآن شریف که دلیلى براى آن نازل نشده است برداشته مىشود چرا که مردم قرآن و قرائت صحیح آن را به گونهاى که بر قلب مصفاى محمد(ص) فرود آمده است از امام مهدى(ع) مىآموزند و تفسیر و پیام و مفهوم آن را آنگونه که خدا اراده فرموده است مىشناسند و بر معارف بلند و راز و رمز و شگفتیهاى آن که همچنان ناشناخته و پوشیده است، آگاهى مىیابند.
حضرت امام باقر(ع) فرموده اند: توتون الحکمة فى زمانه حتى ان المراة لتقضى فى بیتها، بکتاب اللَّه و سنّة رسوله1 یعنى به مردم عصر حکومت درخشان او، دانش و بینش ارزانى مىگردد که زن در کانون خانه خویش براساس کتاب خدا و سنت پیامبرش عادلانه و آگاهانه داورى مىکند و نیازى به دیگرى ندارد. این روایت نشانگر این واقعیت است که مردم در روزگار حاکمیت آن حضرت، براساس آداب و مقررات دینى تربیت شده و احکام شریعت را آموخته و بر پایهاى از فرهنگ و تمدن اوج مىگیرند که هر بانویى مىتواند در درون خانه خویش میان آن دو انسان براساس مقررات کتاب خدا و سیره و روش عادلانه پیامآور بزرگ او قضاوت کند. امیرالمؤمنین على(ع) هم طى گفتوگویى با جناب کمیل بن زیاد نخعى مىفرمایند: اى کمیل، هیچ علمى نیست مگر آن که با من آغاز گردد و هیچ سرى نیست مگر آنکه با قائم پایان پذیرد.2 لازم است بدانیم که خود امام مهدى براساس کتاب خدا و سیره و شیوه انسانساز و افتخار آفرین پیامبر تدبیر امور مىکند و به اندازه ذرهاى از آن انحراف نمىجوید. او شریعت جدید یا دین دیگرى نمىآورد که با اسلام راستین ناسازگار باشد. همچنین واقعیت که رخ خواهد داد این است که همه مذاهب پدید آمده پس از رحلت پیشواى بزرگ توحید پیامبر گرامى ملغى مىشود و از میان مىرود چرا که اینها راه و رسمى است که در کتاب خدا و سنت پیامبر جایى ندارد. در کلامى که از عالم اهل سنت به نام ابن العربى بیان گردیده آمده است: امام مهدى پس از ظهور، دین را همانگونه که بود و نازل گردید آشکار مىسازد، به طورى که اگر پیامبر گرامى حاضر باشد به همان حکم کند. او مذاهب مختلف را از روى زمین با ارشاد و هدایت خویش برمىدارد و جز دین خالص و پاک آسمانى نمىماند.3 آرى در آن شرایط پر افتخار است که اتحاد بزرگ اسلامى تحقق مىپذیرد چرا که همه مسلمانان در اصول دین و فروع آن و همه مسایل فقهى و احکام و مقررات شرعى، متحد و یکپارچه مىگردند. دین راستین همان اسلام واقعى خواهد بود و مذهب همان مذهب تشیع که مذهب خاندان وحى و رسالت است و پیامبر گرامى مردم را بدان دعوت نموده است. و همه بشریت بدین سان زیر پرچم پر افتخار لاالهالااللَّه، محمد رسولاللَّه، على ولىاللَّه در اوج سعادت و رفاه و نیکبختى زندگى مىکنند. در حدیثى که امام مجتبى از پدرش حضرت على نقل مىفرماید چنین آمده است: مهدى زمین را از برهان و دانش و نور هدایت پر مىکند تا آنجا که سراسر گیتى به وى ایمان آورد و کافران مسلمان شوند و فاسقان صالح گردند.4 و باز حضرت على(ع) در بیان دیگرى از حضرت مهدى چنین مىفرماید: ... لافترک بدعة الا ازالها ولا سنة الاّ اقامها.5 یعنى آن پیشواى الهى تمامى بدعتها را نابود مىکند و همه سنتها و شیوههاى پسندیده را زنده و برپا مىکند.
تربیت در عصر امام مهدى(ع) از واقعیتهاى تردید ناپذیر این است که انسان در همه ابعاد، قابل تربیت و سازندگى است و هنگامى که برنامه هاى تربیتى براساس ارزشهاى والاى اخلاقى و انسانى تنظیم گردد بشریت راه اعتدال و درستى را خواهد گزید. و در راه و روش شایسته و ستودهاى گام خواهد نهاد. اما اگر برنامهها و عوامل تربیتى فاسد و ناصالح باشد بدون تردید نتیجه معکوس خواهد داد و انسان به سوى تباهى خواهد رفت. 1. کانون خانه و خانواده که کودک در آن دیده بر جهان مىگشاید یک کانون و عامل تربیتى است که در جهتدهى به کودک نقش بسیار مهمى دارد. 2. پس از خانه، نقش مدرسه است که کودک با ورود بدانجا مراحل نخستین دانش و فرهنگ را از طریق آموزگاران دریافت مىدارد و هر چه مراحل مختلف علمى را طى مىکند سطح مطالعه و فرهنگ و آگاهیهاى او بالا مىرود تا سرانجام به عالىترین مراحل و مدارج علمى و فکرى مىرسد. 3. عامل محیط و جامعه، کودکى که در جامعهاى مملو از دروغ و شائبه و بىبندبار رشد مىکند تربیت ناشایست و نادرست مىپذیرد و کودکى که در جامعه دین باور و امانتدار و سرشار از حیا و درستکارى تربیت شود فردى شایسته خواهد بود. 4. رسانه هاى گروهى و دستگاههاى تبلیغاتى جامعه همچون روزنامه ها و مجلات، رادیو و تلویزیون و... امام مهدى(ع) که در اندیشه اصلاح جامعه جهانى است و مىخواهد جامعه اى به راستى اسلامى پىریزى نموده و آن را به ارزشهاى والاى انسانى و قرآنى آراسته سازد، در این راه مىبایست از وسایل و عوامل تربیتى بهره گیرد و آموزشهاى تربیتى صحیح و سازنده خویش را به وسیله این وسایل و تجهیزات به گوشها برساند. از این رو مدارس و آموزشگاهها را، فرهنگ و تعالیم انسانساز اسلام اداره و رهبرى مىکند و راههاى تعلیم و تربیت در همه مراحل از شیوهها و برنامههاى اسلامى بهرهمند مىگردد و وسایل ارتباط جمعى به طور کامل، شایسته و مفید و ثمربخش مىشوند و از چهارچوب مقررات و ارزشهاى اسلامى تجاوز نمىکنند.6 چنانچه حضرت على(ع) با عباراتى بسیار شنیدنى چنین نوید مىدهد که: مهدى(ع) هواهاى نفسانى را به هدایت باز خواهد آورد آنگاه که هدایت را به هواپرستى بفروشند و آرا و نظرها را بر قرآن منطبق سازد چون قرآن را بر مدار آراى خویش باز خوانند.7
پىنوشتها : 1 . غیبت نغمانى، باب 13، ص238. 2 . ابن شعبه حرانى، ابو محمد حسن بن على، تحفالعقول، ص119. 3 . الفتوحات المکیه، ابن العربى، ج3، ص327، باب 366. 4 . طبرسى، احمدبن على، الاحتجاج، ج2، ص70. 5 . عقدالدّرر، باب 9، ص224، بحارالانوار، ج52، ص339. 6 . امام مهدى از ولادت تا ظهور، آیةاللَّه سید محمد کاظم قزوینى، ص740. 7 . نهجالبلاغه، خطبه 138.
